Exploring Paabar Durg महाराष्ट्रातील गडकोट परंपरेत असंख्य दुर्गम, रमणीय किल्ले आहेत, त्यापैकी एक म्हणजे पाबरगड. अकोले तालुक्यातील या किल्ल्याचं नाव आजही अनेकांना माहीत नाही, पण जे इथे जाऊन आलेत त्यांच्यासाठी हा अनुभव विसरणं कठीण आहे. पाबरगड ट्रेक हा सह्याद्रीच्या प्रेमात पडलेल्या ट्रेकर्ससाठी एक खजिनाच आहे.

भंडारदरा धरणाच्या बस स्टँडवर उभं असताना सकाळची गारठण अजूनही हवेत होती. समोरच्या दिशेने मोठा, एकाकी डोंगर उभा होता — पाबर. या नावाचा उल्लेख फक्त स्थानिकांच्या चारचौघांतच आढळे. काहीजण म्हणायचे, “ती खडकाळ चढाई अवघड आहे,” तर काही हसून सोडायचे — “तिथे काय पहायचं?” पण माझ्या मनात एक वेगळाच प्रश्न होता: “ज्याचा इतिहासात उल्लेख नाही, तो दुर्ग खरंच निरर्थक आहे का?”

शिरले वाटेवर

रंधा धबधब्याच्या मार्गानं मी पाबरच्या उत्तर टोकाकडे वाट काढली. अचानक समोर आली कातळाची चढाई — छोटी, पण घसरणारी. हातांना कडक पकड घेऊन चढत असताना खोदलेल्या पायऱ्या दिसल्या. “ह्या कोणी कोरल्या?” — मनात प्रश्न पडला. कोणत्याही शिलालेखाशिवाय, ह्या पावलांचा इतिहास गप्प होता.

Exploring Paabar Durg दुर्गाचे रहस्यमय कोपरे

वाट चढताना डावीकडे दोन गुंफा दिसल्या — एक मोठी, टोपली टाकण्याजोगी. आत बसून पाहिलं तर… व्हिल्सन धरण चमचमतं, कळसुबाईचे शिखर ढगांत बधिर झालेलं. वाऱ्याचा झोत येत होता, जणू डोंगर स्वतः हसत होता.

पुढे गेल्यावर एक प्राचीन पाण्याचं टाकं — पिण्यायोग्य पाणी अजूनही! जवळच भैरवनाथाचं ओसरलेलं मंदिर, सिंदुरात रंगलेली मूर्ती आणि देवाच्या पावलांच्या खुणा. “ह्या देवाला कोण पूजत असेल?” — विचार आला.

Exploring Paabar Durgशिखरावरचा क्षण

शेवटची चढाई सर्वात अवघड — खडक ढिसळत होते, काटेयुक्त झुडुपांनी छाती चिरली. पण शिखरावर पोचताच… दृष्याचा सुरुंग फुटला.

• पश्चिमेला रतनगड, राजासारखं उभं.
• कुलंग दुर्ग, धारदार खडकांनी बनलेला.
• घनचक्करच्या भिंता, जणू कुठल्याही पर्वतारोहीला आव्हान देत होत्या.

आणि खाली — भंडारदरा जलाशय, आकाशाचं प्रतिबिंब. न कोणीतरी, न सेल्फी स्टिक्स… फक्त शांतता.

मी कड्याच्या काठावर बसून पाय लटकावले. ९०० फूट खाली खोल दऱ्या. लक्षात आलं — पाबर उपेक्षित नव्हता, तो फक्त वाट पाहत होता… अशांची, जे त्याच्या खडकांमध्ये गुपित इतिहास शोधतील.

Exploring Paabar Durg परतीचा प्रवास

उतरताना एक वळण घेतलं — हनुमान टाक्याजवळ, नैसर्गिक खिंडीतून जिथे वारा जणू इशारा देत होता. सूर्यास्तापर्यंत मी धरणावर परतलो होतो… धुळीत न्हालेला, पण हसता.

पाबरचा उल्लेख इतिहासात छत्रपतींनी व्यापारावर लष्करी लक्ष ठेवण्यासाठी केला . पण त्याचे दगड सांगतात गोष्टी — पावसाच्या धारा, वाऱ्याचे झोत आणि विसरलेल्या पावलांच्या आठवनी शिवरायांच्या .

आणि जर कधी जाल… कान लावून ऐका. तुम्हालाही त्या आवाजाचा स्पर्श होईल.

पाबरगड ट्रेकचा मार्ग

हा मध्यम स्वरूपाचा आहे. काही ठिकाणी तीव्र चढ असून दगडांचे छोटे छोटे टप्पे आहेत.
ट्रेकची एकूण लांबी सुमारे २ ते २.५ तासांची आहे, त्यामुळे वन डे ट्रेक म्हणून हा सर्वोत्तम पर्याय ठरतो.
पावसाळ्यात आणि थंडीच्या दिवसांत येथे दाट धुके, निळसर आकाश, धबधबे आणि हिरव्यागार कुरणांचे दर्शन होते.
गडावरून दिसणारा घनदाट जंगल, पांढरे ढग, डोंगर-दऱ्या आणि आजूबाजूचा सह्याद्रीचा परिसर पाहून मन मंत्रमुग्ध होतं

Exploring Paabar Durg इतिहास आणि स्थानिक महत्त्व

पाबरगड किल्ल्याचा ऐतिहासिक संदर्भ फारसा उपलब्ध नाही, परंतु स्थानिक लोकांच्या म्हणण्यानुसार हा किल्ला शिवकालीन असावा. गडावरील अवशेष, तटबंदी आणि गुहा हे याचं पुरातनत्व सिद्ध करतात. इथे काही सामूहिक गुहा, पाण्याची टाकी आणि जुनी मंदिरं आहेत.

Exploring Paabar Durg ट्रेकसाठी आवश्यक तयारी

पाबरगड ट्रेकसाठी सहजसोपे पण नीट नियोजन आवश्यक आहे. खाली दिलेली यादी मदतीस येईल:
सहज चालण्यायोग्य आणि पकड असलेले शूज
२ लिटर पाणी, सुकं खाणं, एनर्जी बार्स
कॅमेरा किंवा मोबाईल फोटोसाठी (इथे निसर्ग छायाचित्रणासाठी उत्कृष्ट स्पॉट्स आहेत)
प्रथमोपचार पेटी
सोबत स्थानिक गाईड घेणे फायदेशीर ठरते

Exploring Paabar Durg पाबरगड भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ**

पावसाळा (जुलै ते सप्टेंबर) आणि थंडीचा हंगाम (नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी) ही पाबरगड ट्रेकसाठी उत्तम वेळ आहे. पावसात गडावरून खाली दिसणारी धुक्याची चादर आणि निसर्गसौंदर्य अवर्णनीय असतं.

पाबरगड परिसरातील आकर्षणं

पाबरगड ट्रेकसह तुम्ही खालील ठिकाणीही भेट देऊ शकता:

* **हरिश्चंद्रगड**
* **भंडारदरा धरण**
* **रतनगड **

निसर्ग पर्यटनासाठी उत्तम पर्याय

पाबरगड ट्रेक” हा निसर्गप्रेमी, ट्रेकर्स आणि छायाचित्रकारांसाठी एक परिपूर्ण स्थान आहे.गर्दीपासून दूर, हरवलेल्या इतिहासात हरवायला आणि निसर्गाशी एकरूप व्हायला पाबरगडासारखी ठिकाणंच हवीत.

Pabargad – Wikipedia: पाबर गडाबद्दल विस्तृत माहिती.