Population day 2025 जागतिक लोकसंख्या दिन : भारताची लोकसंख्या, फायदे, तोटे आणि जागतिक तुलनात्मक विश्लेषणजागतिक लोकसंख्या दिन दरवर्षी 11 जुलै रोजी साजरा केला जातो. या दिवसामागील उद्देश म्हणजे लोकसंख्येविषयी जागरूकता निर्माण करणे आणि तिच्या व्यवस्थापनासाठी उपाय सुचवणे. 2025 मध्ये भारताची लोकसंख्या जगातील सर्वात जास्त झाली आहे, ज्यामुळे संधी आणि अडचणी दोन्हींचा सामना करावा लागत आहे.
जगात लोकसंख्येचा दिवस (World Population Day) साजरा होतो ११ जुलै रोजी. पण भारतात ही लोकसंख्या ही एक दिवसापुरती चर्चा नसून आपल्या प्रत्येक निर्णयावर परिणाम करणारी गोष्ट बनली आहे.भारतात 25 वर्षांखालील लोकांची संख्या 47% आहे, जो देशाच्या विकासासाठी महत्त्वाचा घटक आहे. 1950 पासून भारताची लोकसंख्या चीनपेक्षा जास्त नोंदवली जाण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. भारताची लोकसंख्या चीनपेक्षा 20 लाख जास्त आहे. चीनमधील जन्मदर कमी झाल्यामुळे त्यांची लोकसंख्या स्थिर होत आहे.
युनायटेड नेशन्सची स्थापना 1945 मध्ये झाली आणि त्यांनी 1950 पासून लोकसंख्येची आकडेवारी गोळा करण्यास सुरुवात केली. भारत सध्या जगात सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश आहे – 1.4 अब्जाहून अधिक नागरिक!
ही लोकसंख्या आपल्यासाठी एक संधी आहे का, की एक धोका? या लेखात आपण त्याचे फायदे, तोटे आणि भविष्यातील उपाय योजनांची माहिती घेऊ.
Table of Contents
भारताची लोकसंख्या – तथ्ये आणि आकडे:
2025 मध्ये भारताची एकूण लोकसंख्या अंदाजे 1.44 अब्ज (144 कोटी) पर्यंत पोहोचली आहे.
उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, बिहार ही राज्यं सर्वाधिक लोकसंख्यायुक्त राज्ये आहेत.
भारतातील सुमारे 65% लोकसंख्या 35 वर्षांखालील आहे, जी मोठ्या संधीचे द्योतक आहे.
ग्रामीण भागात अजूनही 60% लोक राहत आहेत, परंतु शहरीकरण झपाट्याने वाढत आहे.
घनता: दर चौरस किलोमीटरला सरासरी 464 लोक
तरुणांची संख्या: 50% लोकसंख्या ही 25 वर्षांखाली आहे
कामगार शक्ती: जगातील सर्वात मोठी कामगार सेना भारताकडे आहे
फायदे –
तरुणांचा देश (Demographic Dividend)
भारताकडे प्रचंड तरुण वयाची लोकसंख्या आहे. ही लोकसंख्या योग्य शिक्षण, कौशल्य व मार्गदर्शन मिळाल्यास जगाला नेतृत्व देऊ शकते.
मोठा ग्राहक वर्ग
अधिक लोकसंख्या म्हणजे मोठा ग्राहक वर्ग. यामुळे इ-कॉमर्स, अन्न उद्योग, टेक स्टार्टअप्सना मोठी बाजारपेठ मिळते.
भारताच्या प्रचंड लोकसंख्येचे सकारात्मक पैलू:
👨💼 मनुष्यबळाचा भक्कम साठा:
युवकांची संख्या मोठी असल्यामुळे भारत “जगाचा कामगार बाजार” बनू शकतो.
🚀 स्टार्टअप संस्कृती आणि नेतृत्व:
तरुणांची सर्जनशीलता आणि कल्पकता भारताला ग्लोबल इनोव्हेशनमध्ये आघाडीवर नेऊ शकते.
🛒 देशांतर्गत बाजाराचा विस्तार:
अधिक ग्राहकांमुळे उत्पादन, सेवा, ई-कॉमर्स यासारख्या क्षेत्रांमध्ये मोठी वाढ शक्य.
अडचणी – वाढत्या लोकसंख्येचे गंभीर परिणाम:
📉 बेरोजगारी:
उद्योग आणि नोकऱ्या वाढत नसल्यास तरुण बेरोजगारांची संख्या झपाट्याने वाढते.
🏥 शिक्षण व आरोग्य व्यवस्था:
सरकारी संसाधने अपुरी ठरतात, त्यामुळे गुणवत्ता घसरते.
🌿 पर्यावरण व संसाधने:
पाणी, अन्न, जागा यावर ताण वाढतो, पर्यावरणीय समतोल बिघडतो.🚦शहरी गर्दी:
मुंबई, दिल्ली, पुणे यांसारख्या शहरांमध्ये घरांची कमतरता आणि वाहतूक कोंडी ही सामान्य बाब झाली आहे.
भारत vs जग – लोकसंख्येची तुलना:Population day 2025
देश लोकसंख्या (2025) घनता (प्रति किमी²) GDP प्रति व्यक्ती (USD)
भारत 1.44 अब्ज ~480 2,700
चीन 1.41 अब्ज ~150 13,000
अमेरिका 0.34 अब्ज ~36 70,000
टीप: भारत लोकसंख्येने आघाडीवर असला तरी उत्पन्न आणि संसाधनांच्या बाबतीत अजूनही मागे आहे.
सरकारचे उपाय व नागरिकांची भूमिका:
📢 कुटुंब नियोजन आणि जनजागृती:
सरकारकडून अनेक कुटुंब नियोजन मोहिमा राबविल्या जात आहेत. “हम दो, हमारे दो” सारखी तत्त्वं पुन्हा केंद्रस्थानी आणण्याची गरज.
👩🏫 शिक्षण व महिलांचा सहभाग:
महिलांना शिक्षण व रोजगारात सक्रिय सहभागी केल्यास लोकसंख्येचा समतोल राखता येईल.
🤝 नागरिक म्हणून आपली जबाबदारी:
जागरूकता, जबाबदारी, आणि संवाद या तीन गोष्टींचा स्वीकार करून आपण समाजाला योग्य दिशेने नेऊ शकतो.
निष्कर्ष:Population day 2025
✅ लोकसंख्या म्हणजे संकट नव्हे, तर एक संसाधन आहे – जर त्याचं योग्य नियोजन केलं तर!
✅ 2025 मध्ये भारताला लोकसंख्येचा लाभ घ्यायचा की त्रास – हे ठरवण्याची वेळ आली आहे.
✅ “आपण विचार केला, तर देश उभा राहील.
Know all things about Populations.
: https://www.worldometers.info/world-population/india-population
भारताची लोकसंख्या ही *आशीर्वाद सुद्धा ठरू शकते आणि शाप सुद्धा, हे पूर्णपणे आपल्यावर अवलंबून आहे. जर आपण योग्य धोरणं, जनजागृती व प्रयत्न राबवले, तर हीच लोकसंख्या *विकासाचे इंजिन बनू शकते.